IMO NZF: η πρώτη παγκόσμια συμφωνία τιμολόγησης εκπομπών
Η πορεία για την απανθρακοποίηση της ναυτιλίας δεν είναι εύκολη. Μετά από έτη έντονων διαπραγματεύσεων και συμβιβασμών, ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (ΙΜΟ) συμφώνησε τον Απρίλιο του 2025 το κανονιστικό πλαίσιο Net-Zero Framework (NZF) για τα μεσοπρόθεσμα μέτρα μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τα πλοία.
Το ΙΜΟ NZF, εφόσον υιοθετηθεί τον Οκτώβριο 2025, θα αποτελεί το πρώτο παγκόσμιο κανονιστικό πλαίσιο τιμολόγησης εκπομπών για έναν ολόκληρο κλάδο. Είναι θετικό το γεγονός ότι περιλαμβάνει την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», θέση την οποία η Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών (ΕΕΕ) έχει καταλυτικά υποστηρίξει. Ειδικότερα, προβλέπεται ότι το πλοίο θα μπορεί να ανακτήσει τυχόν κόστη που προκύπτουν βάσει αυτού του κανονισμού από τον φορέα που ασκεί την εμπορική εκμετάλλευση του πλοίου, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την επιλογή του καυσίμου, του μεταφερόμενου φορτίου, της διαδρομής ή/και της ταχύτητας του πλοίου.
Παρ’όλα αυτά το ΙΜΟ NZF παρουσιάζει σοβαρές προκλήσεις όπως:
- Μια πολύπλοκη πορεία σταδιακής μείωσης Έντασης Καυσίμου σε αέρια θερμοκηπίου (GHG Fuel Intensity - GFI) με μη ρεαλιστικούς ετήσιους στόχους μείωσης εκπομπών και δυσανάλογα υψηλές κυρώσεις για τα πλοία που δεν συμμορφώνονται, απουσία διαθέσιμων εναλλακτικών καυσίμων.
- Κρίσιμες λεπτομέρειες που παραμένουν ασαφείς, όπως η μεθοδολογία υπολογισμού των ανταμοιβών για τη χρήση καυσίμων και τεχνολογιών μηδενικών ή σχεδόν μηδενικών εκπομπών (ZNZ) και οι μηχανισμοί διακυβέρνησης και εκταμίευσης του νέου Ταμείου Απανθρακοποίησης (Net- Zero Fund) του ΙΜΟ.
- Το γεγονός ότι σημαντικά μεταβατικά καύσιμα, όπως το LNG, δεν τυγχάνουν δίκαιης μεταχείρισης, το οποίο υπονομεύει τις υφιστάμενες επενδύσεις της ναυτιλιακής βιομηχανίας, που είναι αναγκαίες για την ενεργειακή της μετάβαση στην απανθρακοποίηση.
Αναμένεται ότι τα συμμορφούμενα καύσιμα θα έχουν περιορισμένη διαθεσιμότητα, ιδίως κατά τα πρώτα χρόνια της μετάβασης. Επομένως, κρίνεται απαραίτητο να υποστηριχθούν όλα τα καύσιμα και οι τεχνολογίες που μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, συμπεριλαμβανομένων και των μεταβατικών καυσίμων, όπως είναι το LNG και τα βιοκαύσιμα.
Το ΙΜΟ NZF πρέπει απαραίτητα να συνοδευτεί από εμπεριστατωμένες και κατάλληλες κατευθυντήριες γραμμές. Είναι επιβεβλημένο αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές να αναπτυχθούν σε στενή διαβούλευση με τη ναυτιλία αξιοποιώντας την εξειδικευμένη γνώση του κλάδου.
Για την αποφυγή στρεβλώσεων και τη διατήρηση ισότιμων όρων ανταγωνισμού, είναι απαραίτητο η ναυτιλία να συμμετάσχει στη διοίκηση του Ταμείου (Fund) Net-Zero του ΙΜΟ, το οποίο αναμένεται να αποφέρει σημαντικά ετήσια έσοδα. Αποτελεί υψηλή προτεραιότητα η διασφάλιση της διάθεσης σημαντικού μέρους των εσόδων αυτών στην απανθρακοποίηση της ναυτιλίας. Αναγκαίο είναι επίσης να τεθούν αυστηροί μηχανισμοί εποπτείας που θα εγγυώνται την αποτελεσματική διάθεση των κεφαλαίων.
Θα απαιτηθούν εμπεριστατωμένες και κατάλληλες κατευθυντήριες γραμμές, προκειμένου να συμπληρώσουν το IMO NZF, εφόσον αυτό υιοθετηθεί, διασφαλίζοντας τη βιωσιμότητά του.