Ελληνική Ναυτιλία: Στρατηγικός Τομέας για την Ευρωπαϊκή Οικονομία

Η ναυτιλία μεταφέρει περισσότερο από το 72% του εξωτερικού εμπορίου της ΕΕ. Για πολλές κατηγορίες βασικών προϊόντων διατροφής, ενέργειας και πρώτων υλών, περισσότερο από το 80% του συνολικού όγκου του εξωτερικού εμπορίου της ΕΕ μεταφέρεται δια θαλάσσης - όπως ρύζι (90%), δημητριακά (86%), λιπάσματα (86%), καφές, τσάι και μπαχαρικά (83%), ζωικά ή φυτικά λίπη και έλαια (83%), τεχνητά υφάσματα (83%), ενώ για ορισμένα μεταλλεύματα (νικέλιο, αλουμίνιο και χαλκός), περισσότερο από το 97% των φορτίων μεταφέρεται δια θαλάσσης⁴. Όπως συμβαίνει και με το παγκόσμιο εμπόριο, τα προϊόντα που μεταφέρονται από τον τομέα της bulk/tramp ναυτιλίας αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των φορτίων που διακινούνται στους λιμένες της ΕΕ (Figure 8). 

Η ελληνική ναυτιλία είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της ευρωπαϊκής ναυτιλίας, καθώς αντιπροσωπεύει το 60% του στόλου που ελέγχεται από την ΕΕ (Figure 9). Στους τύπους πλοίων στρατηγικής σημασίας, οι Έλληνες πλοιοκτήτες ελέγχουν πάνω από το 70% της συνολικής χωρητικότητας του στόλου της ΕΕ (Figure 10), διασφαλίζοντας τον εφοδιασμό της EE με βασικά αγαθά και κρίσιμα υλικά. Ειδικότερα, οι Έλληνες πλοιοκτήτες ελέγχουν το 80% των πλοίων μεταφοράς χύδην ξηρού φορτίου που ελέγχονται από την ΕΕ, το 73% των πετρελαιοφόρων, το 85% των πλοίων μεταφοράς LNG και το 17% των πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων. Περισσότερο από το 1/3 του ελληνόκτητου στόλου φέρει σημαία Κράτους Mέλους της ΕΕ, ενισχύοντας περαιτέρω την προστιθέμενη αξία του τομέα για την ευρωπαϊκή οικονομία.

Η ελληνική ναυτιλία παίζει καθοριστικό ρόλο στη διασφάλιση του αδιάλειπτου εφοδιασμού των ευρωπαϊκών χωρών με ενεργειακά προϊόντα. Τα Κράτη Μέλη της ΕΕ βασίζονται σχεδόν αποκλειστικά σε εισαγωγές για την κάλυψη των αναγκών τους σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Συγκεκριμένα, η ΕΕ εισάγει το 91,7% των αναγκών της σε πετρέλαιο και προϊόντα πετρελαίου⁵, το 83,4% των αναγκών της σε φυσικό αέριο και το 37,5% των αναγκών της σε στερεά ορυκτά καύσιμα, με το μεγαλύτερο μέρος των ποσοτήτων αυτών να μεταφέρεται δια θαλάσσης (Figure 11). Η εισαγόμενη ενέργεια δια θαλάσσης αναμένεται να αυξηθεί ακόμη περισσότερο τα επόμενα χρόνια, καθώς η πολιτική της ΕΕ (π.χ. RePowerEU / Green Deal Industrial Plan) επιδιώκει, λόγω γεωπολιτικών εξελίξεων, να διευρύνει τις επιλογές της σε σχέση με τις χώρες από τις οποίες εισάγεται ενέργεια.

Ταυτόχρονα, η πρόσφατη Πρωτοβουλία της ΕΕ Green Deal Industrial Plan (GDIP) στοχεύει στο να καταστήσει την Ευρώπη κόμβο πράσινων προϊόντων και νέων τεχνολογιών. Η επιτυχία του GDIP θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τον ναυτιλιακό τομέα, ώστε να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα της εφοδιαστικής αλυσίδας και να διασφαλιστεί η ανεμπόδιστη ροή Κρίσιμων Πρώτων Υλών - το 90% των οποίων μεταφέρεται ήδη δια θαλάσσης⁶ - και άλλων βασικών αγαθών για την ευρωπαϊκή οικονομία. Τα πλοία θα μεταφέρουν επίσης το μεγαλύτερο μέρος των νέων πράσινων προϊόντων και εναλλακτικών καυσίμων σε όλο τον κόσμο.

Η ελληνική ναυτιλία διαδραματίζει βασικό ρόλο στη διασφάλιση του αδιάλειπτου εφοδιασμού της ΕΕ με ενεργειακά προϊόντα και άλλα βασικά αγαθά.

Επιπλέον, η Ναυτιλία Μικρών Αποστάσεων (ΝΜΑ) διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διασφάλιση των εμπορικών ροών τόσο εντός της ΕΕ όσο και μεταξύ Κρατών Μελών της ΕΕ και γειτονικών τρίτων χωρών. Υπολογίζεται ότι 1,8 δισεκατομμύρια τόνοι εμπορευμάτων μεταφέρθηκαν με πλοία της ναυτιλίας μικρών αποστάσεων το 2021⁷, σχεδόν 100 εκατομμύρια τόνοι περισσότεροι σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Το μεγαλύτερο μέρος αποτελείται από υγρά χύδην φορτία (40% του συνόλου), ξηρά χύδην αγαθά (21%), μεγάλα εμπορευματοκιβώτια (17%) και φορτία Ro-Ro (15%). Όσον αφορά στη γεωγραφική κατανομή των λιμένων προέλευσης και προορισμού, 35% βρίσκεται στη Μεσόγειο Θάλασσα, 24% στη Βαλτική και 24% στη Βόρεια Θάλασσα. Η ΝΜΑ παραμένει ένας από τους πιο φιλικούς προς το περιβάλλον τρόπους μεταφοράς, που επιτρέπει την αποσυμφόρηση των οδικών αξόνων. Η ανταγωνιστικότητά της πρέπει να διαφυλαχθεί ώστε να αποφευχθεί η στροφή προς τις οδικές μεταφορές, εξέλιξη που θα επηρέαζε αρνητικά την ευρωπαϊκή περιβαλλοντική στρατηγική.

Η ελληνική πλοιοκτησία κατέχει το 80% των πλοίων μεταφοράς χύδην ξηρού φορτίου που ελέγχονται από την ΕΕ, το 73% των πετρελαιοφόρων, το 85% των πλοίων μεταφοράς LNG και το 17% των πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων.

^4. Eurostat Database, International Trade in Goods, March 2023
^5. Eurostat Database, Energy Balances, March 2023
^6. Eurostat Database, International Trade in Goods, March 2023
^7. Eurostat Database, Maritime Transport, February 2023